قرارداد اجتماعي(رسو)
نوشته شده توسط : amir navabian

بیشترین سهم در تئوری کردن مفاهیم دولت مدرن داشته اند و تآثیر زیادی در نظریات متفکرین بعد از خود ( اعم ار موافق و مخالف ) داشتند .

هابز (1679 -1588م ) با انتشار کتاب « لویاتان » شرح مفصلی در باره ی دولت مدرن ، ویژگی ها  و کارکردهای آن ارائه نمود . لویاتان نام یک تمساحی است که همه ی موجودات آبزی و خاکی از آن می ترسند . این موجود از دیدگاه هابز تمثیلی از دولت است که همه ی عوامل اجتماع می بایست از آن ترسناک و دولت بر آنها حکمرانی نماید . این موجود برگرفته از عهد عتیق است . هابز یک یهودی زاده انگلیسی بوده است .

از تاثیرات مهم این کتاب که به زبان انگلیسی و در سال 1651.م نگارش شده است زمینی کردن حکومت در برابر اندیشه های به جا مانده از قرون وسطا مبنی بر حاکمیت الهی کلیسا بود اگر چه قبل از هابز مارتین لوتر و ماکیاولی حکومت را بشری و غیر الهی خوانده بودند اما تا آن زمان این دیدگاه تئوریزه نشده بود .

هابر با تعریف وضع طبیعی یعنی زمانی از زندگانی بشر که هنوز حکومت شکل گرفته نبوده است ، معتقد بود در آن وضعیت دشمنی و جنگ همه بر یکدیگر به وجود آمده و هریک برای به دست آوردن منافع بیشتر اقدام به ضربه زدن به دیگران می کردند و به تعبیر خود او « انسان گرگ انسان » بوده است . در این میان برای رهایی از این وضعیت دشوار و اسفناک مردم قراری با هم می گذارند از این قرار که تمام اختیارات و حق خود را در اختیار فردی با عنوان حکمران ( پادشاه ) بگذارند و خود مطیع اوامر او باشند و با در اختیار قرار دادن ابزار حکومت به آن ، حکمران وضعیت آشفته را سامان بخشد و امنیت را برای همه برقرار سازد .

هابز دموکرات نبود و این نظریه او دموکراسی را نتیجه نمی داد ؛ دستاورد این نظریه سکولار شدن حکومت بود جرا که همچنان که از نظریه بر می اید فرد حاکم حکومت خود را از قرار بین مردم و نه آسمان ( خدا ) به دست آورده  است . با رد همه جانبه کلیسا در امر حکومت و تشکیک در حجت بودن کتاب مقدس در امر حکومت ، کتاب لویاتان از سوی کلیسا تحریم شد .

دیدگاه هابز پیرامون وضعیت طبیعی و نوع حکومت ، تحت تاثیر نگاه وی به انسان که نگاه بد بینانه به سرشت انسان بود ( انسان را موجودی خود پرست و خود محور می دانست  ) و تحت تاثیر مشکلات و رنج های حاصل از جنگ های داخلی در دهه 1640 م انگلستان و ضرورت وجود یک پادشاه قوی و مستبد برای مهار آشوب ها و نجات جامعه انگلستان نگارش شده است .

جان لاک (1632 - 1704 .م ) از چهره های برجسته اندیشه سیاسی انگلستان ، دومین متفکر در دسته اصحاب قرارداد اجتماعی است . او با پذیرش اصل نظریه قرار اجتماعی هابز ، نگاه متفاوتی در تشریح آن ابراز داشت . او بر خلاف هابز که از انسان یک دیدگاه منفی و بدبینانه ای به نمایش می گذارد ، انسان را دارای سیرتی نیک ، نظم پذیر و اجتماعی و خردمند تعریف می کند  . به همین دلیل وضع طبیعی مورد نظر او ، وضعی بود که در آن انسان ها در صلح و دوستی و خردمندی قرار داشتند . جامعه در وضع طبیعی دارای خصلت اخلاقی و اجتماعی بود اما با وجود این فضا فساد و تباهی انسان های منحط آن را دچار بحران و چالش می نمود . موانع اصلی که این وضعیت را می بایست مورد بازنگری قرار داد ، قوانین شفاف و روشن بیان نشده بود ، یک نهاد داوری ، که مورد پذیرش همگانی باشد و همچنین اجرا کننده ای که قوانین را با قدرت اجرا کند وجو نداشت لذا مردم طی قراری جمعی فردی را انتخاب و حقوق خود را در اختیار او قرار داده و از وی در امور محوله اطاعت می کنند .طبق این قرار حاکم نمی تواند در خلرج از چهارچوب آن قرار با مردم رفتار کند و مردم حق دارند هر وقت که لازم بدانند فرد دیگری را جایگزین او نمایند و اگر او مقاومت کرد با شورش و انقلاب او را از حکومت به زیر آورند . ( برخلاف دیگاه هابز که مردم حق هیچ مخالفت و پرسشی از حاکم ( پادشاه ) نداشتند و او بر تمام شئون مردم اشراف داشت و در نهایت آن دیدگاه به استبداد ختم می شد ) این دیدگاه ، امروز جوهری اصلی دموکراسی را تشکیل می دهد .

شاید بتوان گفت که دیدگاه لاک نقش منحصر به فردی در اندیشه لیبرالیسم ایفا نمود . اول آن که او انسان را نیک سرشت می دانست که اکثریت لیبرالیست ها آن را پذیرفتند . دوم قدرت حکومت را به خواست مردم محدود کرد ، سوم اگر حاکم از خواست مردم دوری کرد مردم حق دارند که آن را تغییر دهند .پایه فکری وی را می توان حکومت لیبرال-مشروطه نامید . تاثیر دیدگاه وی را در نظام سیاسی انگلیس ، آمریکا می توان مشاهده کرد .

ژان ژاک رسو ( 1778 - 1712.م ) سومین متفکر قرارداد اجتماعی فیلسوفی فرانسوی است . او نظریه خود را در کتابی با عنوان قرار اجتماعی در سال  1762 م  با آغازی با عنوان :« انسان آزاد آفریده شده است اما همه جا در بردگی است ...» منتشر نمود .

رسو برخلاف هابز و لاک پیرامون وضع طبیعی نظری شفاف و قابل عرض بیان نکرده است و نمی توان در این مورد نظری روشن از آن بیان داشت ، تنها می توان گفت که وضع طبیعی انسان ها شادمان و سعادتمند بوده اند ( به چه دلیل روشن نیست ) اما رشد جمعیت و وضعیت اقتصادی باعث ایجاد تنش در این وضع شده است . او معتقد است که با پیدایش مالکیت خصوصی زندگی ابتدایی ساده و سعادتبخش انسان از بین رفت انسان نجیب تبدیل به موجودی خودخواه شد این جاست که مردم برای رهایی از این بحران رو به قرار اجتماعی می آورند ، قراری که هم سیاسی است و هم اجتماعی . مردم تمام اختیارات خود را تحت هدایت عالی اراده عمومی قرار می دهند یعنی فرد خود و اختیاراتش را در اختیار همه قرار می دهد و نه به یک شخص خاصی ، و در حقیقت حاکمیت به اجتماعی سپرده می شود که فرد جزی از آن است و جامعه مدنی شکل می گیرد . وی نخستین فردی بود که  استبداد اکثریت را مورد توجه قرار داد و برای رهایی از آن ، اراده ی اکثریت را لزومآ اراده عمومی ندانست . ( این از جمله نقاط ضعف نظریه قرار اجتماعی اوست که با این اوصاف منظور او از اراده عمومی چیست ؟ برخی فاشیسم را متآثر از اندیشه های او می دانند ).

 

اندیشه های رسو اگرچه دارای نقاط ابهام و ضعف است اما در جای خود تاثیر زیادی در تبین مفهوم حاکمیت ، حکومت مردم  گذاشت . در مجموع می توان گفت که اندیشه ی او در شکل گیری انقلاب فرانسه (1789.م)  تآثیر زیادی بر جای گذاشت .

لازم به بیان است که متفکرین زیادی از جمله هیوم ، بنتام ، گرین ، پولاک و ... نظریه اجتماعی را مورد انتقاد قرار داده و آن را رد کردند که در فرصتی دیگر به آن

 





:: بازدید از این مطلب : 364
|
امتیاز مطلب : 127
|
تعداد امتیازدهندگان : 40
|
مجموع امتیاز : 40
تاریخ انتشار : دو شنبه 11 بهمن 1389 | نظرات ()
مطالب مرتبط با این پست
لیست
می توانید دیدگاه خود را بنویسید


نام
آدرس ایمیل
وب سایت/بلاگ
:) :( ;) :D
;)) :X :? :P
:* =(( :O };-
:B /:) =DD :S
-) :-(( :-| :-))
نظر خصوصی

 کد را وارد نمایید:

آپلود عکس دلخواه: